Ten wybitny uczony, badacz demografii historycznej i
lingwistyki Ameryk i Ameryki iberyjskiej przebywał w Ekwadorze, na uniwersytecie w Quito w charakterze profesora filologii, w 1938 roku.
Jankiel Rozenblit (bo
tak nazywał się naprawdę) przyszedł na świat w 1902 roku w Węgrowie w żydowskiej rodzinie Szmula Rozenblita i
Sury Fraiman (w Węgrowie urodziła się także jedna z sióstr Rosenblata -
Estera). Wspominał potem: Urodziłem
się w Węgrowie, polskim miasteczku, które – jak mi mówią - jest dziś pięknym miastem. Moim językiem
rodzinnym był jidysz” [1].
Po roku 1880, po zamordowaniu cara Aleksandra II,
wzmogły się represje i antysemickie nastroje w Cesarstwie Rosyjskim, co stało
się dla ludności żydowskiej impulsem do masowych migracji. W węgrowskich archiwach przełomu XIX i XX wieku znajdziemy taką informację: „kilkadziesiąt ludzi okazuje jawną
chęć emigracji. Niektórzy sprzedali osady i ruchomości i starają się o paszporta; w tym celu
przychodzą do powiatu, gdzie w miejsce paszportów otrzymują nauki odpowiednie i
przestrogi”[2]
(pisownia oryginalna). Nie wiadomo, czy rodzice Rosenblata otrzymali przestrogi, z całą jednak pewnością dostali paszporty i
„chociaż pieniędzy wystarczyło tylko na trzy bilety, zdecydowali wsiąść na
statek w kierunku nowego
kontynentu. Jankiel musi przekraczać granicę pod spódnicą mamy”[3] - tak opisuje początek podróży swoich przodków Carmen Helena Ruzza Rosenblat, wnuczka Ángela.
Jako sześcioletni chłopiec Jankiel
wyjechał wraz z rodzicami do Ameryki Południowej (i to najprawdopodobniej tam
zmieniono mu imię na bardziej latynoskie „Ángel” oraz zmieniono pisownię
nazwiska na Rosenblat). Argentyńska prowincja Neuquén w północnej Patagonii
stała się jego nową ojczyzną. „Podróże wiadomo kiedy się zaczynają, nigdy kiedy
się kończą i gdzie” [4] miał po latach powiedzieć Rosenblat i chyba nie mógł
trafniej scharakteryzować swojego życia.
W 1923 roku rozpoczął
studia filologiczne na Wydziale Filozofii i Literatury na Uniwersytecie w Buenos
Aires, na którym po zakończeniu studiów otrzymał etat. Współpraca z
Amado Alonso, ówczesnym dyrektorem Wydziału Filologii, zaowocowała
tłumaczeniem, opracowaniem i komentarzami dotyczącymi aspektów fonetycznych
dzieła Aurelio M. Espinozy zatytułowanego „Studia nad językiem hiszpańskim w
Nowym Meksyku” („Estudios sobre el español de Nuevo México”). W 1930 roku
Rosenblat wyjechał na stypendium do Berlina, a następnie (w 1933 roku) do
Hiszpanii, gdzie pracował w kierowanym
przez Ramona Menéndeza Pidala Centrum Studiów Historycznych. Rosenblat był
jednym z pierwszych członków Sekcji Hispanoamerykańskiej, założonej przez
Américo Castro, zaangażował się także w publikację czasopisma Tierra Firme. W
1937 roku przebywał w paryskim Instytucie Fonetyki kierowanym przez Pierre
Fouché oraz w Instytucie Etnologii,
którego dyrektorem był wówczas Paul Rivet. „Poza tym miałem wielkie szczęście
pracować sześć miesięcy jako sekretarz Ramona Menéndeza Pidala” – napisał
Rosenblat w cytowanej już „Nocie autobiograficznej” w opracowaniu M. J. Tejery
(nie mógł wówczas wiedzieć, że w 1968 roku zostanie pierwszym
latynoamerykańskim przewodniczącym Międzynarodowego Stowarzyszenia Hispanistów[5],
któremu w 1962 roku, a więc w roku powstania tej instytucji, przewodził właśnie
Menéndez Pidal). Po krótkim pobycie w Quito, wrócił do Argentyny w 1939 roku,
gdzie w 1945 roku, na
Uniwersytecie w Buenos Aires uzyskał tytuł doktora.
 |
Z lat 1930-1945 pochodzą pierwsze artykuły Rosenblata
na temat m.in. zaludnienia Ameryki, języka i kultury w Hispanoameryce, czy też komentarze
do dzieł Rufino José Cuervo oraz „Komentarzy królewskich” Inci Garcilaso de la
Vega.
Zapoczątkowane w tym okresie studia nad językiem i kwestiami demograficznymi Ameryki przed Kolumbem, pogłębił w latach późniejszych. W 1947 roku Rosenblat na zaproszenie Mariano Picón Salasa przyjechał do Caracas i rozpoczął pracę na Uniwersytecie Centralnym Wenezueli, na dopiero co założonym Wydziale Filozofii i Literatury. W latach 1950-tych założył tam Instytut Filologii im. Andrésa Bello (warto dodać, że Instytut istnieje do dziś, a jego częścią jest Biblioteka im. Ángela Rosenblata). Pod kierownictwem Ángela Rosenblata Instytut rozwijał się i zainicjował szereg projektów naukowych związanych z językiem hiszpańskim w Wenezueli i na kontynencie W 1977 roku Rosenblat przeszedł na emeryturę.
Trzydzieści
lat pracy naukowej na Uniwersytecie Centralnym w Caracas zaowocowało kolejnymi studiami i
opracowaniami dotyczącymi twórczości takich postaci jak Andrés Bello, Miguel de Cervantes czy Mariano Picón Salas,
a także studiami nad językiem hiszpańskim. Do kanonu prac
Rosenblata należą m.in. ”La población indigena y el mestizaje en América”
(„Ludność tubylcza i metysaż w
Ameryce”), „El español de América” („Język hiszpański Ameryki”) „Estudios sobre
el habla de Venezuela, Buenas y malas palabras” (”Studia nad mową Wenezueli,
dobre i złe słowa”) czy też „La educación en Venezuela” („Edukacja w Wenezueli”) [6]. Ángel Rosenblat zmarł w Caracas w
1984 roku
W roku 2009 z inicjatywy dyrektora Centrum Studiów Latynoamerykańskicj UW, profesora Andrzeja Dembicza, któremu miałam przyjemność pomagać, odbyła się uroczysta sesja poświęcona Rosenblatowi i kulturze latynoamerykańskiej (relacja fotograficzna tutaj).
Rok później, w mieście urodzin Rosenblata odsłonięto pamiątkową tablicę. W uroczystości udział wzięły córka Angela - Maria Luisa i jego wnuczka Mariana.
Relacja z tej uroczystości tutaj).
* * *
Tekst jest skróconą i zmienioną wersją dwóch artykułów: "Dziedzictwo Ángela Rosenblata i jego wkład w uniwersalny świat kultury" (link) oraz "Las huellas judias en America Latina. El caso de Angel Rosenblat" (link)Zdjęcia z archiwum rodzinnego, dzięki uprzejmości Marii Luisy Rosenblat.
[1] Á.
Rosenblat, El español de América,
Bibliteca Ayacucho, Caracas 2002, str. 499 (tłumaczenie własne)
[2] T. Kołodziejczyk, T. Swat (red.), Węgrów – dzieje miasta i okolic w latach 1541-1944, Węgrów 1991. s.
496
[3] Carmen
Helena Ruzza Rosenblat, Ángel Rosenblat:
el camino de la palabra, [Rękopis], Caracas 1997, s.14
[4] M. J. Tejera
Ángel Rosenblat Universidad Central
de Venezuela, Facultad de Humanidades y Educación, Escuela de Biblioteconomía y
Archivos, Caracas 1967, str.14
[5] Hiszp. Asociación Internacional de Hispanistas (AIH)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz